Vücutta travma veya tümör nedeniyle ciddi şekilde hasar gören veya kaybedilen uzuvların yerine kullanılmak üzere farklı maddelerle üretilen yapay eklemlere protez denir. Bu eklemlerin cerrahi yöntemler ile hastaya yerleştirilmesine protez cerrahisi denir. Hasar gören ve işlevini kaybederek görevlerini yerine getiremeyen eklemlerin yerine konulması için tasarlanmıştır. İlk kez 1968 yılında uygulanan diz protezi, cerrahi teknikler, kullanılan maddeler ve tasarım alanındaki ilerlemeler sayesinde geliştirilerek günümüzde çok daha başarılı bir tedavi yöntemi olmuştur.
Dinlenme, ilaç tedavisi, fizik tedavi, koltuk değneği kullanımı, eklem içi enjeksiyonlar gibi tedaviler kullanılmış olsa da, kontrol altına alınamayan diz ağrısı ve yürüme, yürüme gibi günlük yaşam aktivitelerinde ciddi eklem kıkırdağı hasarı olan hastalarda total diz protezleri uygundur.
Protez, insanların yaşam kalitesini düzeltmeye yönelik önemli ve başarılı bir ameliyat olmasına rağmen her hasta protez cerrahi için uygun olmayabilir. Genellikle obezite, şeker hastalığı özellikle kontrolsüz bir takım sistemik hastalıklar ve altta yatan diğer problemlerin çözülmesi protez cerrahisi sonrası başarıyı arttıran direkt faktörlerdendir.
Diz ekleminde olduğu gibi kalça cerrahisi sonrası da hastaların bazı hareketlerde hastaların kontrollü davranması gerekir. Kullanılan implantlar her ne kadar son dönemlerde teknolojik olarak çok gelişmiş ve cerrahi teknikler çok ilerlemiş olsa da sonuç olarak takılan eklem, suni eklemdir. Diz ekleminde ve kalça ekleminde yapılan protez cerrahi sonrası hastaların bir süre boyunca aktiviteleri kısıtlanmaktadır. Hastanın ameliyat öncesi aktivitelerini göz önünde bulundurarak ortalama 4-6 hafta sonra hastalar normal seviyelerine geri dönmeye başlar.
Protez cerrahi sonrasında ameliyata bağlı olarak bir takım riskler ve yan etkiler görülebilmektedir. Bunlar;
Bunların içerisinden bazılarının risk oranları diğerlerine göre daha düşük olmakla beraber ortalama protez cerrahi sonrası hastaların ortalama 4 gün kadar hastanede kalması gerekmektedir. Hastalar hastanede kaldığı süre boyunca ilaç tedavileri, rehabilitasyon ve ameliyattan hemen sonraki gün hastaların ayağa kalkması sağlanmaktadır. Bu yaklaşım erken dönemde pıhtı atma riskini ortadan kaldırmak için önemlidir. Hasta evde fizik tedavi hareketleri yapmaya ve yürüteç yardımıyla yürümeye devam etmelidir.
Protez cerrahi her yaştaki hastaya çeşitli problemden dolayı uygulanabilmektedir. İlerleyen yaştaki insanlarda ve gençlerde özellikle travma sonrası bazı rahatsızlıklar görülmektedir. Bu rahatsızların çeşitli tedavi yöntemleri bulunmaktadır. Fakat kıkırdak zor iyileşen bir doku olduğundan dolayı kıkırdak zedelenmelerinde tedavi için cerrahi yönteme başvurulmaktadır. Ameliyattan sonra hastanın ağrılarının hafiflemesi amacıyla ağrı giderici yöntemler uygulanmaktadır.
Uzman ortopedi ve travmatoloji cerrahi tarafından yapılan protez ameliyatı sonrası hastanın bazı kurallara dikkat etmesi gerekmektedir. Ameliyattan sonra oluşan ağrı doktor tavsiyesi üzerine alınan ilaçlar ile ağrı hafifletilir. Ameliyattan sonraki gün herhangi bir sorun oluşmadığı taktirde hasta yürütülmeye başlar ve ortalama 3 gün içinde hasta taburcu edilebilir.
Protez cerrahisi genellikle kalça, diz ve omuz bölgelerine uygulanmaktadır. Kireçlenme nedeniyle veya yaygın olarak görülen ağrıya sebep olabilecek diğer koşulların tedavisi için tercih edilir.
